24 maja 2021 roku Naczelny Sąd Administracyjny podjął ważną uchwałę, która może mieć znaczny wpływ na postępowania podatkowe prowadzone wobec przedsiębiorców.
Praktyką obserwowaną od dawna przez prawników reprezentujących przedsiębiorców w kontrolach podatkowych, celno-skarbowych i postępowaniach podatkowych, jest wszczynanie przez finansowe organy postępowania przygotowawczego (najczęściej naczelnika urzędu skarbowego lub celno-skarbowego) postępowania karnego w sprawie przestępstwa lub wykroczenia skarbowego. Niejednokrotnie jednak po wszczęciu takiego postępowania zostaje ono zawieszone, względnie nie są podejmowane dalsze czynności.
Podatnicy zwracali uwagę, iż praktyka ta nie ma na celu ścigania i ukarania sprawcy czynu, lecz doprowadzenie do zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Teza ta była często o tyle trafna, że w wielu wypadkach wszczęcie postępowania następowało tuż przed upływem terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego, a po wszczęciu postępowania organy były bierne. Zawieszenie biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego w razie wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe wynika z treści art. 70 § 6 pkt 1 ordynacji podatkowej.
Zjawiskiem tym zainteresował się Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców, zachęcając podatników do informowania go o takim zjawisku. Na mój wniosek Rzecznik przystąpił także do postępowania ze skargi reprezentowanego przeze mnie klienta na decyzję w zakresie podatku od towarów i usług. W piśmie procesowym złożonym w postępowaniu sądowoadministracyjnym Rzecznik poparł moje stanowisko co do instrumentalnego wszczęcia przez organ postępowania karnego, wyłącznie w celu zawieszenia biegu terminu przedawnienia, co nie powinno wywoływać skutku. Tym samym Rzecznik nie zgodził się z zaskarżonym przeze mnie skargą kasacyjną wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu (sygn. akt I SA/Po 651/19, treść wyroku dostępna na stronie https://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/3312C0B7ED ). W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku sąd uznał, że wpływ wszczęcia postępowania karnego na zawieszenie biegu terminu przedawnienia pozostaje poza kontrolą sądową. Skarga kasacyjna wywiedziona przeze mnie od tego wyroku czeka na rozpoznanie.
To właśnie na wniosek Rzecznika we wczorajszej uchwale 7 sędziów, zapadłej w sprawie I FPS 1/21, NSA wskazał: "W świetle art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U z 2017 r., poz. 2188 ze zm.) oraz art. 1 – 3 i art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2019 r., poz. 2325 ze zm.) ocena przesłanek zastosowania przez organy podatkowe przy wydawaniu decyzji podatkowej art. 70 § 6 pkt 1 w zw. z art. 70c ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2020 r., poz. 1325 ze zm.) mieści się w granicach sprawy sądowej kontroli legalności tej decyzji".
Innymi słowy Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że sąd administracyjny może kontrolować, czy w związku z wszczęciem postępowania w sprawie o przestępstwo lub wykroczenie skarbowe, doszło do skutecznego zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. To orzeczenie ważne dla wszystkich podatników, którzy spotkali się z podobną praktyką organów Krajowej Administracji Skarbowej. Zgodnie bowiem z art. 269 § 1 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, jeżeli jakikolwiek skład sądu administracyjnego rozpoznający sprawę nie podziela stanowiska zajętego w uchwale składu siedmiu sędziów, całej Izby albo w uchwale pełnego składu Naczelnego Sądu Administracyjnego, przedstawia powstałe zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia odpowiedniemu składowi tegoż sądu.
Odpowiedź, jakiej na pytanie Rzecznika udzielił wczoraj NSA, nie przesądza, czy w tej lub innej sprawie wszczęcie postępowania karnego-skarbowego wywołało skutek w postaci zawieszenia biegu terminu przedawnienia. Jej skutkiem będzie jednak konieczność zbadania przez wojewódzki sąd administracyjny, czy zarzucane przez skarżącego instrumentalne wszczęcie postępowania karno-skarbowego skutecznie przerwało bieg terminu przedawnienia.
Końcowo pozostaje wyrazić uznanie Rzecznikowi Małych i Średnich Przedsiębiorców, którego aktywność doprowadziła do wydania ważnego dla podatników orzeczenia.
Adam Rajewski
Adwokat, doradca podatkowy