18 października 2021 roku na stronach Rządowego Centrum Legislacji został opublikowany projekt ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa, mającej za zadanie implementowanie do polskiego systemu prawnego zapisów unijnej Dyrektywy o tzw. sygnalistach (Dyrektywa 2019/1937).
Wskazana Dyrektywa nakłada na Państwa członkowskie obowiązek przyjęcia regulacji umożliwiających ochronę tzw. sygnalistów, czyli osób zgłaszających nieprawidłowości w działaniu danego podmiotu. Wskazana Dyrektywa wejdzie w życie w dniu 17 grudnia 2021 roku i od tego momentu stosować ją będą podmioty zatrudniające od 250 pracowników.
Projektowana ustawa ma za zadanie wprowadzić do polskiego systemu prawnego rozwiązania i regulacje umożliwiające wykonywanie przez podmioty prywatne i publiczne zapisów ww. Dyrektywy.
Poniżej omawiamy najważniejsze założenia projektu ustawy:
1. Rozszerzenie w stosunku do Dyrektywy katalogu dziedzin prawa, których naruszenie może uprawniać sygnalistę do dokonania zgłoszenia (wiążące określenie dziedzin prawa zamiast odesłania do poszczególnych aktów prawa unijnego).
2. Uznanie za pracownika nie tylko pracownika w rozumieniu Kodeksu Pracy, ale również pracowników tymczasowych.
3. Objęcie ochroną osób świadczących na rzecz danego podmiotu pracy w oparciu o umowy cywilnoprawne, jak również kandydatów do pracy czy stażystów.
4. Wprowadzenie zakazu działań odwetowych wobec sygnalisty oraz osób pomagających dokonać zgłoszenia i osób powiązanych ze zgłaszającym.
5. Obowiązek utworzenia przez podmioty zatrudniające co najmniej 50 pracowników tzw. wewnętrznych kanałów zgłoszeń (limitu tego nie stosuje się do podmiotów objętych szczegółowo wymienionymi w Dyrektywie aktami prawnymi np. podmiotów objętych Dyrektywami dotyczącymi przeciwdziałaniu praniu pieniędzy).
6. Obowiązek utworzenia przez podmioty zobowiązane wewnętrznej procedury dotyczącej zgłoszeń określającej m. in.:
a. komórki organizacyjne lub osoby, odpowiedzialne za przyjmowanie zgłoszeń,
b. sposób przekazywania zgłoszeń,
c. sposób informowania zgłaszającego o przyjęciu zgłoszenia i sposobie jego rozpatrzenia,
d. mechanizm dokonywania działań następczych związanych z przyjętym zgłoszeniem,
e. zasady prowadzenia rejestru zgłoszeń.
7. Możliwość uregulowania w wewnętrznej procedurze dokonywania tzw. zgłoszeń anonimowych.
8. Nadanie wewnętrznej procedurze charakteru wewnątrzzakładowego aktu prawnego, co oznacza konieczność konsultowania jego treści z organizacją związkową (lub przedstawicielami pracowników w przypadku jej braku).
9. Określenie organów publicznych zajmujących się tzw. zgłoszeniami zewnętrznymi – docelowo organem centralnym w tym zakresie ma być Rzecznik Praw Obywatelskich a w zakresie naruszeń dotyczących prawa konkurencji i konsumentów Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Ustawa przewiduje też nadanie uprawnień organów zajmujących się zgłoszeniami zewnętrznymi innym organom publicznym zajmującym się daną dziedziną prawa.
10. Wprowadzanie mechanizmu tzw. ujawnienia publicznego – ujawnienie nieprawidłowości w sposób publiczny w sytuacji, gdy zgłoszenie wewnętrzne lub zewnętrzne nie spowodowało podjęcia działań następczych.
11. Wprowadzenie mechanizmu sankcji karnych za utrudnianie dokonania zgłoszenia, podjęcie działań odwetowych wobec sygnalisty, dokonanie nieprawdziwego zgłoszenia oraz za niewdrożenie wewnętrznej procedury.
12. Przesunięcie terminu stosowania ustawy wobec podmiotów zatrudniających 50-249 pracowników do dnia 17 grudnia 2023 roku.
Opracował:
Robert Rudnicki
radca prawny, doradca podatkowy (numer wpisu 13621)