Podatek VAT od sprzedaży know-how

Poznań, dnia … marca 2007 roku

OPINIA PRAWNA
w sprawie
opodatkowania od sprzedaży know-how podatkiem od towarów i usług  


I. Podstawa zlecenia:

Opinia prawna przygotowana na zlecenie Dyrektora N S.A z siedzibą w P. Pana A.C.

II. Cel opinii:

Celem niniejszej opinii jest odpowiedź na pytanie, czy sprzedaż tzw. know-how podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług (według stanu prawnego na dzień 1 września 2003 r.).

III. Podstawa prawna opinii:

1. Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. - Prawo własności przemysłowej, Dz.U.03.119.1117 (tekst jedn.).

2. Ustawa z dnia 8 stycznia 1993 roku o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym, Dz.U. 93.11.50, zm. Dz.U. 93.28.127, zm. Dz.U. 93.129.599, zm. Dz.U. 94.132.670, zm. Dz.U. 94.132.670, zm. wyn. z Dz.U. 95.44.231, zm. Dz.U. 95.142.702, zm. Dz.U. 95.142.703, zm. Dz.U. 96.137.640, zm. Dz.U. 96.137.640, zm. Dz.U. 97.123.776, zm. Dz.U. 97.162.1104, zm. Dz.U. 97.111.722, zm. Dz.U. 97.123.780, zm. Dz.U. 97.137.926, zm. Dz.U. 97.162.1104, zm. wyn. z Dz.U. 98.139.905, zm. Dz.U. 98.161.1076, zm. Dz.U. 97.141.943, zm. Dz.U. 99.50.499, zm. Dz.U. 99.57.596, zm. Dz.U. 99.50.499, zm. Dz.U. 99.95.1100, zm. Dz.U. 00.68.805, zm. Dz.U. 00.105.1107, zm. Dz.U. 00.105.1107, zm. Dz.U. 01.39.459, zm. Dz.U. 01.56.580, zm. Dz.U. 01.80.858, zm. Dz.U. 01.90.995, zm. Dz.U. 01.106.1150, zm. Dz.U. 01.122.1324, zm. Dz.U. 01.12.92, zm. Dz.U. 01.63.639, zm. Dz.U. 02.19.185, zm. Dz.U. 02.41.365, zm. wyn. z Dz.U. 02.86.794, zm. Dz.U. 99.95.1100, zm. Dz.U. 02.153.1272, zm. Dz.U. 01.12.92, zm. Dz.U. 02.169.1387, zm. Dz.U. 02.213.1800, zm. Dz.U. 02.213.1803, zm. Dz.U.03.84.774, zm. Dz.U.03.130.1188, zm. Dz.U.03.137.1302

3. Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, tekst jedn. Dz.U. 03.153.1503, zm. przen. Dz.U.02.197.1661, zm. Dz.U. 04.96.959.

4. Ustawa z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych, Dz.U. 00.86.959, zm. Dz.U. 00.103.1099, zm. Dz.U. 01.100.1085, zm. Dz.U. 02.121.1031, zm. Dz.U. 02.199.1672, zm. Dz.U. 03.80.721, zm. Dz.U. 03.137.1302, zm. Dz.U. 03.210.2037, zm. Dz.U. 03.96.874, zm. Dz.U.04.6.42, zm. Dz.U. 04.6.42, zm. Dz.U. 04.6.42, zm. Dz.U. 04.42.386, zm. Dz.U. 04.54.535, zm. Dz.U. 04.123.1291, zm. Dz.U. 04.116.1203.

IV. Analiza merytoryczna:

Opis stanu faktycznego

We wrześniu 2003 roku N. S.A. dokonał sprzedaży zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Obejmowała ona m.in. tzw. know-how:
a) know-how dla podniesienia jakości w 2-etapowym procesie produkcji (obejmujące recepturę produkcji wyrobu, zawierającą warunki przetwarzania; wiedza ta zawarta jest w dokumencie).
b) prawo używania technologii N. dla W. (obejmujące wiedzę na temat procesu przetwarzania surowca. Prawo to precyzuje warunki przetwarzania konieczne dla uzyskania wyrobu o określonych parametrach. Podstawowe znaczenie w tym przypadku ma technologia - precyzyjne ustawienia maszyn. Wiedza nie ma formy zmaterializowanej - posiadają ją głównie pracownicy firmy).

Rozważania merytoryczne

Przedmiotem sprzedaży była zorganizowana część przedsiębiorstwa. Art. 3  ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług stanowił, że  przepisów ustawy nie stosuje się do sprzedaży przedsiębiorstwa lub zakładu (oddziału) samodzielnie sporządzającego bilans. Przepis ten nie wyłączał zatem spod opodatkowania zorganizowanej części przedsiębiorstwa. W takim przypadku sprzedaży podlegały w zasadzie poszczególne elementy składowe tej części. Powodowało to, że niektóre spośród nich stanowiły przedmiot opodatkowania, inne natomiast nie¹.
Know-how, choć nie zostało expressis verbis wymienione w art. 55 kodeksu cywilnego, wchodzi w skład rozumianego przedmiotowo przedsiębiorstwa, w którym jest użytkowane². Z tego względu należy rozważyć, czy podlegało ono opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług jako jeden z elementów części przedsiębiorstwa.
Według stanu prawnego na dzień 1 września 2003 roku opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym podlegała sprzedaż towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (art. 2 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i  usług oraz o podatku akcyzowym³). Z kolei art. 4 ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym⁴ zawierał definicję towarów i usług.
W piśmiennictwie panuje zgodny pogląd, że dobra własności intelektualnej (a zatem przedmiotowe know-how) nie zawierają się w  definicji towaru wskazanej w art. 4 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i  usług oraz o podatku akcyzowym⁵.
Należy jednak rozważyć, czy sprzedaż know-how nie stanowiła usługi w świetle ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym. Szczególne znaczenie w tym zakresie posiada art. 4 pkt 2 lit. c, który pod pojęciem usług rozumie m.in. sprzedaż praw lub udzielanie licencji i sublicencji w rozumieniu przepisów prawa własności przemysłowej.
Zauważyć należy, że opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług nie podlegała sprzedaż wszelkich praw majątkowych. Art. 4 pkt 2 lit. c  stanowi jedynie o prawach majątkowych w rozumieniu ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. - Prawo własności przemysłowej. Taka interpretacja przepisu wynika z użycia przez ustawodawcę spójnika „lub” („sprzedaż praw lub udzielanie licencji i sublicencji w rozumieniu przepisów prawa własności przemysłowej”).
Z tego względu wskazane jest rozważenie, czy przedmiotowe know-how stanowiło przedmiot prawa i czy można je uznać za prawo w rozumieniu przepisów prawa własności przemysłowej.

Pojęcie know-how

Termin know-how nie został zdefiniowany ustawowo. Pomocną przy jego określaniu jest teza wyroku NSA z dnia 31.07.2003 roku, zgodnie z którą „know-how jest to zespół informacji poufnych, istotnych i zidentyfikowanych we właściwej formie. Termin "poufny" oznacza, że przedmiot umowy nie jest powszechnie dostępny i znany. Termin "istotny" oznacza, że informacje są ważne i niebanalne, zaś termin "zidentyfikowany" oznacza, że know-how jest opisane lub utrwalone w taki sposób, aby możliwe było sprawdzenie, że spełnia ono kryterium poufności i istotności”⁶.
W innym wyroku NSA stwierdził z kolei, że „do niewątpliwych cech umowy know-how należy przekazanie tajemnicy receptury lub informacji związanych ze zdobytym doświadczeniem technicznym lub naukowym⁷”.
Także w piśmiennictwie wskazuje się pewne stałe cechy, pozwalające na praktyczną identyfikację know-how jako:
- wartości (dobra) o charakterze niematerialnym - prawa do know-how są więc prawami na dobrach niematerialnych,
- w postaci wiedzy, zebranych doświadczeń, danych z kluczami ich zastosowań itp. - pozwalających na osiągnięcie określonego efektu gospodarczego lub na prowadzeniu zamierzonych działań gospodarczych w określony sposób,
- o określonej (konkretnej i rzeczywistej) wartości majątkowej - wynikającej z korzyści, jakie może dawać stosowanie know-how, związanych z oszczędnością czasu, wydatków lub zasobów ludzkich i dzięki temu pozwalającej na osiąganie przewagi konkurencyjnej w stosunku do podmiotów nie posiadających takiej wiedzy;
- uzyskanej dzięki doświadczeniu - a zatem metodą empiryczną, zwykle zresztą w toku bieżącej działalności w  danej dziedzinie lub jako efekt uboczny prac badawczych, rzadziej (choć także) jako zamierzony efekt takich badań;
- poufnej - bowiem rynkowa wartość know-how wynika wprost z ograniczonego dostępu do tej wiedzy. Jeżeli wiedza ta byłaby powszechną, nikt nie byłby skłonny ponosić za nią żadnych wydatków, względnie nie byłby gotów do ponoszenia kosztów prac zmierzających do uzyskania alternatywnej wartości;
- wiedzy istotnej - mogącej w zauważalny i wymierny sposób usprawnić pewne procesy i osiąganie określonych zadań;
- wiedzy zidentyfikowanej - informacje mogą być bowiem utrwalone w zamkniętej i spójnej formie umożliwiającej bieżące ustalenie ich treści, a co się z tym wiąże stosowanie oraz ochronę przed naruszeniami⁸.
Przedmiot transakcji bez wątpienia posiada cechy wymienione w cytowanych powyżej wyrokach NSA. Z tego względu będzie on określany w dalszej części opracowania właśnie jako know-how.
 Podobnie jest w przypadku odniesienia do definicji podawanych w piśmiennictwie. Przedmiot sprzedaży stanowił wiedzę o konkretnej wartości majątkowej, uzyskaną dzięki doświadczeniu, poufną, istotną i zidentyfikowaną. Oddzielnym zagadnieniem pozostaje jednak to, czy wiedza ta, choć będąca wartością o  charakterze niematerialnym, stanowiła przedmiot prawa majątkowego.

Prawo podmiotowe do know-how

Cechą praw majątkowych jest to, że ich wartość można wyrazić w  pieniądzu. Stanowią one szczególny rodzaj praw podmiotowych. Prawem podmiotowym jest z kolei wynikająca ze stosunku prawnego możność postępowania określonego podmiotu w sposób określony przez normy prawne. Jest ono definiowane także jako „pewna złożona sytuacja prawna wyznaczona podmiotom przez obowiązujące normy i chroniąca prawnie uznane interesy tych podmiotów. Na sytuację tę składają się wolne – w aspekcie normatywnym - zachowania psychofizyczne lub konwencjonalne podmiotu uprawnionego, z którymi sprzężone są zawsze obowiązki innego podmiotu lub innych podmiotów, przy czym z reguły (...) uprawnionemu przysługuje również kompetencja do żądania, by organ państwa dysponujący przymusem doprowadził do zrealizowania sprzężonych z prawem podmiotowym obowiązków”⁹. Prawa podmiotowe wyznaczane są „normami prawnymi w tym sensie, że określają one zdarzenia prawne, które jeśli się spełnią, wywołują konsekwencje prawne polegające na powstaniu praw podmiotowych”¹⁰. Podstawę nabycia praw podmiotowych stanowią zatem normy prawa materialnego¹¹.
Z tego właśnie względu, aby można było mówić o prawie podmiotowym do know﷓how, należy najpierw wskazać normę prawną, która to prawo ustanawia. Wydaje się, że norm takich można poszukiwać na gruncie ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Art. 11 ust. 1 tej ustawy stanowi, że czynem nieuczciwej konkurencji jest „przekazanie, ujawnienie lub wykorzystanie cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa albo ich nabycie od osoby nieuprawnionej, jeżeli zagraża lub narusza interes przedsiębiorcy”¹².
Przez tajemnicę przedsiębiorstwa art. 11 ust. 4 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji rozumie z kolei „nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w  celu zachowania ich poufności”¹³.
Przyjmuje się, że „tajemnicę przedsiębiorstwa stanowi poufna informacja posiadająca wartość gospodarczą, a w szczególności informacja techniczna, technologiczna lub organizacyjna”¹⁴. Tajemnicy przedsiębiorstwa nie stanowią informacje powszechnie dostępne.
Pierwszym z rozważanych zagadnień będzie to, czy przez tajemnicę przedsiębiorstwa można rozumieć m.in. know-how. Po drugie, zastanowić się należy, czy cytowany przepis stanowi podstawę prawa podmiotowego, czy też jedynie chroni określony stan faktyczny, nie kreując tego prawa.
Wydaje się, że pojęcia know-how i tajemnicy przedsiębiorstwa nie są tożsame. Przykładowo „określona informacja na temat działalności spółki, np. wynagrodzenie członków zarządu, jest z pewnością tajemnicą przedsiębiorstwa, ale można mieć wątpliwości, czy taką informację można zakwalifikować jako know-how”¹⁵ . 
Jednakże przyjmuje się, że sformułowanie zawarte w art. 11 ust. 4 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji "informacje techniczne, technologiczne, handlowe lub organizacyjne przedsiębiorstwa" należy interpretować szeroko¹⁶. „Należeć tu mogą zarówno wiadomości dotyczące sposobów produkcji, planów technicznych, metod kontroli jakości, wzorów użytkowych i  zdobniczych, wynalazków nadających się do opatentowania, jak też informacje związane z działalnością marketingową, z pozyskiwaniem surowców, organizowaniem rynków zbytu czy informacje odnoszące się do struktury organizacyjnej, zasad finansowania działalności, wysokości wynagrodzeń pracowników. Do tajemnic przedsiębiorstwa zalicza się również tzw. poufne know-how, w tym zarówno tzw. know-how produkcyjne, jak i know-how handlowe”¹⁷.
Z  powyższego wynika zatem, że know-how stanowi tajemnicę przedsiębiorstwa jedynie wówczas, gdy spełniona jest przesłanka poufności. W zasadzie już wskazane wyżej doktrynalne i zawarte w piśmiennictwie określenie know-how zakłada poufność wiedzy. W świetle ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji natomiast „przesłanka poufności jest spełniona wtedy, gdy przedsiębiorca wykazuje wolę zachowania określonej informacji w tajemnicy (element subiektywny) i jednocześnie informacja, którą przedsiębiorca chroni, nie jest powszechnie znana i dostępna (element obiektywny)”¹⁸. Przedsiębiorca powinien zatem podejmować pewne działania w celu ochrony informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa, gdyż „jeżeli przedsiębiorca nie podejmuje żadnych działań w celu ochrony swoich informacji, to znaczy, że godzi się na ich powszechną dostępność, co oznacza przejście informacji do domeny publicznej i utratę statusu tajemnicy. Pewne działania przedsiębiorcy będą stanowiły dorozumiane zrzeczenie się prawa podmiotowego do tajemnicy przedsiębiorstwa. Za tego typu działanie należy uznać brak jakichkolwiek środków zabezpieczenia, zwłaszcza fizycznych”¹⁹. Tajemnica przedsiębiorstwa zaczyna zatem funkcjonować z chwilą jej ustanowienia przez przedsiębiorcę²⁰.
W omawianym przypadku know-how było przez przedsiębiorcę chronione. Wydaje się zatem, że ze względu na spełnienie przesłanki poufności, stanowiło ono tajemnicę przedsiębiorstwa w rozumieniu przepisów ustawy o  zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.
Drugie rozważane zagadnienie dotyczy tego, czy tak rozumiane know-how stanowi przedmiot prawa podmiotowego.
W piśmiennictwie można spotkać pogląd, że „przepisy ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji dają wystarczające podstawy do przyjęcia konstrukcji prawa podmiotowego do tajemnicy przedsiębiorstwa. W szczególności przemawia za tym fakt istnienia normy prawnej określającej wprost dobro chronione i zakres przysługującej względem niego kompetencji podmiotu uprawnionego”²¹. Podaje się ponadto, że „prawo do tajemnicy przedsiębiorstwa jawi się jako prawo majątkowe, bezwzględne, niewyłączne, częściowo niesamoistne i przenaszalne”²².
Nadmienić można także, że prawo do tajemnicy przedsiębiorstwa nie może powstać bez istnienia prawa do przedsiębiorstwa²². Tajemnica przedsiębiorstwa, stosownie do postanowień art. 55¹ KC, stanowi bowiem niematerialny składnik przedsiębiorstwa, który tak jak i pozostałe jego składniki służyć ma przedsiębiorcy do realizacji określonych zadań gospodarczych²⁴.
Podsumowując, w  świetle powyższych rozważań przedmiotowe know-how stanowi tajemnicę przedsiębiorstwa. Z uwagi na fakt, że przepisy ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji dają wystarczające podstawy do przyjęcia konstrukcji prawa podmiotowego do tajemnicy przedsiębiorstwa, zasadne wydaje się stwierdzenie, że istnieje także prawo podmiotowe do know-how.

Know-how jako prawo w rozumieniu ustawy - Prawo własności przemysłowej

Kolejną kwestią, na którą należy zwrócić uwagę jest to, czy przedmiotowe prawa są prawami chronionymi w rozumieniu ustawy - Prawo własności przemysłowej. Ustawa ta wprowadza reżim ochronny w stosunku do wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych i topografii układów scalonych. Ponadto wyróżnia ona dwie kategorie praw związanych z wyżej wymienionymi dobrami intelektualnymi:
a) prawa chroniące dane dobra niematerialne:
- patenty na wynalazki,
- prawa ochronne na wzory użytkowe i znaki towarowe,
- prawa z rejestracji na wzory przemysłowe,
- prawa z rejestracji  na topografie układów scalonych,
- prawa z rejestracji na oznaczenia geograficzne²⁵.
b) prawo do uzyskania:
- patentu na wynalazek,
- prawa ochronnego na wzór użytkowy,
- prawa z rejestracji wzoru przemysłowego.
Zgodnie z postanowieniami ustawy - Prawo własności przemysłowej zbywalny charakter mają wszystkie powyższe prawa oprócz prawa z rejestracji oznaczenia geograficznego. Nie ulega zatem wątpliwości, że prawa te mogą być przedmiotem obrotu. Należy więc przyjąć, że ustawodawca, odwołując się w ustawie o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym do pojęcia praw w rozumieniu przepisów prawa własności przemysłowej, miał na myśli wszystkie powyższe rodzaje praw, nie zaś tylko prawa chroniące dane rodzaje dóbr własności przemysłowej.
Prawa należące do pierwszej z wymienionych grup (patenty na wynalazki, prawa ochronne na wzory użytkowe i znaki towarowe, prawa z rejestracji na wzory przemysłowe, prawa z rejestracji na topografie układów scalonych, prawa z rejestracji na oznaczenia geograficzne) powstają z chwilą wydania decyzji administracyjnej przez urząd patentowy²⁶. Nie wdając się w szczegółowe rozważania, ze względu na brak takiej decyzji, w omawianym przypadku prawa ochronne w rozumieniu ustawy- Prawo własności przemysłowej nie istniały.
Jednakże opodatkowaniu, jak to wynika z przytoczonych wyżej przesłanek, podlegało też prawo do uzyskania niektórych spośród tych praw. W tym też aspekcie należy rozważyć, czy w chwili zbycia know-how istniało prawo do uzyskania patentu na wynalazek, prawa ochronnego na wzór użytkowy lub prawa z rejestracji wzoru przemysłowego.
Prawo do uzyskania patentu powstaje z mocy prawa z chwilą dokonania wynalazku²⁷. Podobnie, prawa do uzyskania prawa ochronnego na wzór użytkowy czy prawa z rejestracji wzoru przemysłowego powstają z chwilą powstania tych wzorów i przysługują ich twórcom. Jeżeli zatem w danym przypadku przedmiot transakcji jest wynalazkiem, wzorem użytkowym czy wzorem przemysłowym, to stanowi on przedmiot prawa (prawo do uzyskania patentu na wynalazek, prawa ochronnego na wzór użytkowy lub prawa z rejestracji wzoru przemysłowego) w rozumieniu przepisów ustawy - Prawo własności przemysłowej. Z tego względu należy określić, czy przedmiot transakcji posiada cechy właściwe dla wynalazku, wzoru użytkowego albo wzoru przemysłowego.
Sprzedawane know-how nie stanowiło wzoru przemysłowego w rozumieniu art. 102 ust. 1 ustawy Prawo przemysłowe²⁸. Wzorem przemysłowym zgodnie z zapisem tego artykułu jest bowiem nowa i  posiadająca indywidualny charakter postać wytworu lub jego części, nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, strukturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację. W opisanej sytuacji nie występują zatem prawa do uzyskania praw z rejestracji na wzory przemysłowe.
Kolejnym z praw z zakresu własności przemysłowej, które podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług jako usługi, są prawa do uzyskania praw ochronnych na wzory użytkowe²⁹. Wzorami użytkowymi mogą być z kolei jedynie rozwiązania o charakterze konstrukcyjnym, a nie stanowią ich nigdy rozwiązania technologiczne oraz dotyczące substancji³⁰. W tym przypadku know-how dotyczyło w  zasadzie rozwiązań technologicznych, dlatego też wydaje się, że prawo do uzyskania praw z rejestracji wzoru użytkowego nie mogło być z nim związane.
Zgodnie z art. 24 ustawy - Prawo własności przemysłowej³¹  patenty są udzielane – bez względu na dziedzinę techniki – na wynalazki, które są nowe³², posiadają poziom wynalazczy³³ i nadają się do przemysłowego stosowania³⁴. Określenia, czy dane prawo posiada te cechy dokonuje urząd patentowy w trakcie postępowania rejestrowego. Organem właściwym do reprezentowania strony przed urzędem patentowym jest co do zasady rzecznik patentowy³⁵. On też jest władny dokonać wstępnej oceny, czy przedmiot danego prawa może zostać uznany za wynalazek.
Jeżeli przedmiotowe know-how posiada wszystkie z wymienionych wyżej cech, istnieją przesłanki do przyjęcia, że stanowi on wynalazek. W  takiej sytuacji jego twórcy (a jeżeli know-how zostało zbyte- podmiotowi, który je nabył³⁶) przysługiwałoby prawo do uzyskania patentu na wynalazek. Tym samym prawo, o którym mowa, stanowiłoby prawo w rozumieniu ustawy - Prawo własności przemysłowej, a jego sprzedaż podlegałaby opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
Jeżeli jednak omawiane prawo nie posiadałoby wszystkich wyżej wymienionych właściwych dla wynalazków cech, nie stanowiłoby też usługi w  rozumieniu art. 4 pkt 2 lit. c ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym. W konsekwencji jego sprzedaż nie podlegałaby opodatkowaniu tym podatkiem.

Opodatkowanie sprzedaży know-how podatkiem od czynności cywilnoprawnych

W świetle powyższych rozważań know-how stanowi przedmiot prawa majątkowego. Umowa sprzedaży praw majątkowych została z kolei wymieniona w zawartym w art. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych katalogu czynności, które podlegają opodatkowaniu tym podatkiem³⁷. Wydaje się zatem, że co do zasady sprzedaż prawa do know-how podlegała opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.
Jeżeli z przedmiotowym know-how wiązało się prawo do uzyskania patentu na wynalazek (por. uwagi powyżej), to sprzedaż tego prawa podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Z uwagi na zawarte w art. 2  pkt 4 ustawy od czynności cywilnoprawnych wyłączenie³⁸, transakcja ta nie podlegała w takim przypadku opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.
Jeżeli jednak know-how nie stanowiło wynalazku w rozumieniu przepisów ustawy- Prawo własności przemysłowej, wspomniane wyłączenie nie powinno znaleźć zastosowania. Tym samym sprzedaży tego prawa podlegała opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Zgodnie z art. 6  ust. 1 pkt 1 lit. c ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych podstawę opodatkowania stanowiła wartość rynkowa prawa majątkowego³⁹. Wydaje się, że właściwa stawka opodatkowania wynosiła w tym przypadku 1% (art. 7 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych⁴⁰).

V. Wnioski

1. Art. 2 ust. 1 w związku z art. 4 pkt 2 lit. c ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym ograniczał przedmiot opodatkowania w postaci sprzedaży praw jedynie do sprzedaży praw w rozumieniu przepisów prawa własności przemysłowej.

2. Pod pojęciem know-how należy rozumieć zespół informacji poufnych, istotnych i zidentyfikowanych we właściwej formie. Tzw. poufne „know-how” stanowi tajemnicę przedsiębiorstwa w rozumieniu przepisów ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

3. Istnieją przesłanki do przyjęcia, że przepisy ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji kreują prawo podmiotowe do tajemnicy przedsiębiorstwa. Know-how w tym ujęciu stanowi zatem przedmiot prawa podmiotowego.

4. W rozumieniu przepisów ustawy Prawo własności przemysłowej prawami są prawo do uzyskania patentu na wynalazek, prawa ochronnego na wzór użytkowy, prawa z rejestracji wzoru przemysłowego, a także prawa chroniące określone dobra niematerialne (patenty na wynalazki, prawa ochronne na wzory użytkowe i znaki towarowe, prawa z rejestracji na wzory przemysłowe, topografie układów scalonych, oznaczenia geograficzne). Jedynym z wyżej wymienionych praw, których istnienie jest w omawianej sytuacji możliwe, jest prawo do uzyskania patentu na wynalazek. Właściwym do określenia, czy prawo to istniało (czy prawo do know-how posiada cechujące wynalazek elementy) jest rzecznik patentowy.

5. Jeżeli z przedmiotowym know-how związane było prawo do uzyskania patentu na wynalazek (prawa w rozumieniu przepisów prawa własności przemysłowej), sprzedaż know-how podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług według stanu prawnego na dzień 1 września 2003 roku. Jednocześnie nie powstawał obowiązek podatkowy z tytułu podatku od czynności cywilnoprawnych.

6. Jeżeli z know-how nie wiązało się prawo do uzyskania patentu na wynalazek, jego sprzedaż nie podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, istniała jednak konieczność zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych.


Opinię tę wydałem z całą sumiennością i starannością, kierując się swoją najlepszą wiedzą.

/adwokat Tomasz Grzybkowski, adwokat Tomasz Guzek/  

Przypisy: 

¹ T. Michalik, VAT Rok 2003, Warszawa 2003, s. 55.
² J.R. Kaczor, Sytuacja wkładu niepieniężnego w masie upadłościowej spółki z o.o., Prawo Spółek 1999/7-8/19.
³ Art. 2. 1. Opodatkowaniu podlega sprzedaż towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
⁴ Art. 4.1. Ilekroć w dalszych przepisach jest mowa o:
1)  towarach - rozumie się przez to rzeczy ruchome, jak również wszelkie postacie energii, budynki, budowle lub ich części, będące przedmiotem czynności określonych w art. 2, które wymienione są w  klasyfikacjach wydanych na podstawie przepisów o statystyce publicznej,
2) usługach - rozumie się przez to:
a) usługi wymienione w klasyfikacjach wydanych na podstawie przepisów o statystyce publicznej,
b) roboty budowlano-montażowe,
c) sprzedaż praw lub udzielanie licencji i sublicencji w rozumieniu przepisów prawa własności przemysłowej,
d) oddanie do używania wspólnego znaku towarowego albo wspólnego znaku towarowego gwarancyjnego w rozumieniu przepisów prawa własności przemysłowej,
e) udzielanie licencji lub upoważnianie do korzystania z licencji oraz przeniesienie autorskiego prawa majątkowego w  rozumieniu przepisów prawa autorskiego - w odniesieniu do programu komputerowego”   
⁵ S. Brzeszczyńska, Umowa know-how, aspekty prawnopodatkowe, "Doradca Podatnika" 1998, nr 9; M. Bukowski, Podatkowe aspekty obrotu prawami autorskimi oraz prawami pokrewnymi, "Zeszyty Naukowe UJ, Prace z Wynalazczości" 1999, nr 71; A. Kalisiewicz, Własność intelektualna a VAT, "Monitor Podatkowy" 1998, nr 11; W. Modzelewski, Z. Modzelewski, G. Mularczyk, J. Sekita, K. Woźniak, Komentarz do ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym, Warszawa 2001, s. 129; J. Zubrzycki, Leksykon VAT 2001, Wrocław 2001, s. 101.
⁶ Wyrok NSA z 21.07.2003 roku, III SA 1661/01, M.Podat. 2003/9/2
⁷ Wyrok NSA z 1996.07.09, I SA/Łd 556/96, LEX nr 27228
⁸ G. Dźwigała, Opodatkowanie know-how, Przegląd Podatkowy, nr 2/2004, s. 9.
⁹  Z. Radwański, Prawo cywilne- część ogólna, Warszawa 1997, s. 87.
¹⁰ Z. Radwański, Prawo cywilne- część ogólna, Warszawa 1997, s. 87.
¹¹ por. wyrok SN z 28 kwietnia 2000, II CKN 258/00, LEX nr 52556; „Przepis art. 5 k.c. określa granice w jakich osoba uprawniona może czynić użytek z przysługującego jej prawa podmiotowego. Może on znaleźć zastosowanie, gdy ocena konkretnego stanu faktycznego, przy uwzględnieniu określonej normy prawnej prowadzi do wniosku, że korzystanie przez uprawnionego z jego prawa jest sprzeczne z  wymienionymi w nim zasadami. Przepis ten służy jednakże wyłącznie ochronie osoby zobowiązanej i nie może być samodzielną podstawą nabycia praw podmiotowych, te bowiem wywodzą się ze stanowiących je norm prawa materialnego”.
¹² Art. 11. 1. Czynem nieuczciwej konkurencji jest przekazanie, ujawnienie lub wykorzystanie cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa albo ich nabycie od osoby nieuprawnionej, jeżeli zagraża lub narusza interes przedsiębiorcy.
¹³ Art.11.4. Przez tajemnicę przedsiębiorstwa rozumie się nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności.
¹⁴ A. Michalak, Deliktowa i kontraktowa ochrona tajemnicy przedsiębiorstwa - zagadnienia materialnoprawne, cz. I Pr.Spółek  2003/11/28.
¹⁵ Tamże.
¹⁶ M.Uliasz, Przestępstwo naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa,  M.Prawn.  2001/22/1120.
¹⁷ Tamże.
¹⁸ A. Michalak, dz. cyt.
¹⁹ A. Michalak, dz. cyt.
²⁰ S. Hoc, Glosa do wyroku SN z dnia 3 października 2000 r., I CKN 304/00, Glosa  2001/7/23
²¹ P. Bogdalski, Tajemnica przedsiębiorstwa - zagadnienia konstrukcyjne, M.Prawn.  1997/6/228 .
²² Tamże.
²³ Tamże.
²⁴ Tamże.
²⁵ M. Chudzik, „Sprzedaż praw”, Komentarz do art. 4 ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym, [w:] M. Chudzik, Komentarz do ustawy z dnia 15 lutego 2002 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym, o zmianie ustawy o Policji oraz o zmianie ustawy - Kodeks wykroczeń.
²⁶ A. Szewc, G. Jyż, Prawo własności przemysłowej, Warszawa 2003, s. 132.
²⁷ Tamże, s. 135.
²⁸ art. 102 ust. 1 Wzorem przemysłowym jest nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu lub jego części, nadana mu w  szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, strukturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację.
²⁹ Art. 94 ust. 1 Wzorem użytkowym jest nowe i użyteczne rozwiązanie o charakterze technicznym, dotyczące kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci.
³⁰ A. Szewc, Wynagrodzenia twórców i wykonawców w prawie autorskim i wynalazczym, Sopot 1999, s. 45.
³¹  Art. 24 Patenty są udzielane - bez względu na dziedzinę techniki - na wynalazki, które są nowe, posiadają poziom wynalazczy i nadają się do przemysłowego stosowania.
³² Art. 25. 1. Wynalazek uważa się za nowy, jeśli nie jest on częścią stanu techniki.
2. Przez stan techniki rozumie się wszystko to, co przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo do uzyskania patentu, zostało udostępnione do wiadomości powszechnej w formie pisemnego lub ustnego opisu, przez stosowanie, wystawienie lub ujawnienie w inny sposób.
3. Za stanowiące część stanu techniki uważa się również informacje zawarte w zgłoszeniach wynalazków lub wzorów użytkowych, korzystających z  wcześniejszego pierwszeństwa, nieudostępnione do wiadomości powszechnej, pod warunkiem ich ogłoszenia w sposób określony w ustawie.
4. Przepisy ust. 1-3 nie wyłączają możliwości udzielenia patentu na wynalazek dotyczący nowego zastosowania substancji stanowiącej część stanu techniki lub użycia takiej substancji do uzyskania wytworu mającego nowe zastosowanie.
³³ Art. 26. 1. Wynalazek uważa się za posiadający poziom wynalazczy, jeżeli wynalazek ten nie wynika dla znawcy, w sposób oczywisty, ze stanu techniki.
³⁴ Art. 27. Wynalazek uważany jest za nadający się do przemysłowego stosowania, jeżeli według wynalazku może być uzyskiwany wytwór lub wykorzystywany sposób, w rozumieniu technicznym, w jakiejkolwiek działalności przemysłowej, nie wykluczając rolnictwa.
³⁵ Art. 236. 1. Pełnomocnikiem strony w postępowaniu przed Urzędem Patentowym w  sprawach związanych z dokonywaniem i rozpatrywaniem zgłoszeń oraz utrzymywaniem ochrony wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych i topografii układów scalonych może być tylko, z wyjątkiem ust. 2, rzecznik patentowy.
³⁶ Art. 12. 1. Prawo do uzyskania patentu na wynalazek, prawa ochronnego na wzór użytkowy albo prawa z rejestracji wzoru przemysłowego jest zbywalne i podlega dziedziczeniu.
2. Umowa o przeniesienie prawa, o którym mowa w ust. 1, wymaga, pod rygorem nieważności, zachowania formy pisemnej.
Art. 32. Jeżeli zgłaszający nie jest twórcą wynalazku, powinien w podaniu wskazać twórcę i podstawę swego prawa do uzyskania patentu.
³⁷  Art. 1. 1. Podatkowi podlegają:
1) następujące czynności cywilnoprawne:
a) umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych (...)
³⁸ Art. 2. Nie podlegają podatkowi: (...)
4) czynności cywilnoprawne, jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności jest opodatkowana podatkiem od towarów i usług lub jest z niego zwolniona, z wyjątkiem umów sprzedaży i zamiany zwolnionych z podatku od towarów i usług, których przedmiotem są nieruchomości lub ich części albo prawo użytkowania wieczystego, (...).
³⁹  Art. 6. 1. Podstawę opodatkowania stanowi:
1) przy umowie sprzedaży:
a) rzeczy ruchomych nabywanych do przerobu lub odprzedaży - cena sprzedaży,
b) zawieranej przez nierezydentów - równowartość w złotych kwoty zagranicznych środków płatniczych, określonej w zezwoleniu dewizowym, przeznaczonych na zapłacenie ceny,
c) w pozostałych przypadkach - wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego,
⁴⁰  Art. 7. 1. Stawki podatku wynoszą:
1) od umowy sprzedaży:
a) nieruchomości, rzeczy ruchomych, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego oraz prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym 2%,
b) innych praw majątkowych 1%,

Materiał archiwalny oparty o przepisy prawa obowiązujące w dniu jego sporządzenia. Adwokacka Spółka Partnerska Grzybkowski Guzek Jackowski nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystywane treści.