Czas podróży a nadgodziny

Poznań, dnia 16 maja 2007 roku

OPINIA PRAWNA
dotycząca obliczania nadgodzin dla pracownika  B. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Poznań Sp. k. M. G.


I. Podstawa zlecenia

Opinia sporządzona dla B. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Poznań Sp. k. z siedzibą w Warszawie, przesłane do kancelarii w dniu 7 maja 2007 roku przez panią B. D.

II. Cel opinii

Celem opinii jest udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy B. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Poznań Sp. k może zawrzeć ze swoim pracownikiem M. G. umowę, w której strony ustalą jako podstawę obliczania nadgodzin dla tego pracownika wyłącznie czas pracy polegający na prezentowaniu towarów z asortymentu spółki, z wyłączeniem czasu dojazdu na miejsce prezentacji i czasu powrotu.

III. Podstawa prawna opinii

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, z późn. zm. Dz. U. z 1998 r. Nr 106, poz. 668 i Nr 113, poz. 717, z 1999 r. Nr 99, poz. 1152, z 2000 r. Nr 19, poz. 239, Nr 43, poz. 489, Nr 107, poz. 1127 i Nr 120, poz. 1268, z 2001 r. Nr 11, poz. 84, Nr 28, poz. 301, Nr 52, poz. 538, Nr 99, poz. 1075, Nr 111, poz. 1194, Nr 123, poz. 1354, Nr 128, poz. 1405 i Nr 154, poz. 1805, z 2002 r. Nr 74, poz. 676, Nr 135, poz. 1146, Nr 196, poz. 1660, Nr 199, poz. 1673 i Nr 200, poz. 1679, z 2003 r. Nr 166, poz. 1608 i Nr 213, poz. 2081, z 2004 r. Nr 96, poz. 959, Nr 99, poz. 1001, Nr 120, poz. 1252 i Nr 240, poz. 2407 oraz z 2005 r. Nr 10, poz. 71, Nr 68, poz. 610 i Nr 86, poz. 732.

IV. Analiza merytoryczna

Stan faktyczny
M. G. jest pracownikiem B. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Poznań Sp. k. Jego praca polega na promowaniu produktów z asortymentu spółki B., pozyskiwaniu nowych klientów oraz podtrzymywaniu dobrych kontaktów z klientami. Praca w terenie zajmuje około 80% pracy M. G., pozostałe 20% pracownik spędza w biurze.
W związku ze zwiększeniem ilości promocji towarów ze swojego asortymentu Spółka B. sfinansowała M. G. kurs prawa jazdy. Uzyskane uprawnienia mają zostać wykorzystane przez pracownika do promowania towarów sprzedawanych przez B. w terenie. Praca M. G. ma polegać na wyjazdach w teren samochodem ze specjalną naczepą, w którym zamontowany jest tachograf. Przykładowy dzień pracy pracownika ma przedstawiać się następująco: wyjazd z siedziby pracodawcy do miejsca przeprowadzenia prezentacji, przeprowadzenie prezentacji i powrót do siedziby pracodawcy. Szacunkowo łączny czas dojazdu i powrotu wyniesie około 3,5 godziny, a czas prezentacji 5-7 godzin. Łącznie pracownik dziennie przepracuje 9-11 godzin.
B., w związku z poniesionymi kosztami uzyskania przez M. G. uprawnień do kierowania naczepą, chce zawrzeć z nim umowę, w której strony ustalą, że podstawą do wyliczania nadgodzin będą tylko godziny związane z prezentacją towaru, z wyłączeniem dojazdu i przyjazdu.
W chwili obecnej M. G. okazując wydruki z tachografu, domaga się wypłacenia nadgodzin również za czas przejazdu.

Praca w godzinach nadliczbowych
Kodeks pracy definiuje jako pracę w godzinach nadliczbowych¹ pracę wykonywaną przez pracownika ponad obowiązujące go normy czasu pracy, a także pracę wykonywaną ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy.
Dla ustalenia, czy pracownik pracuje w godzinach nadliczbowych, konieczne jest ustalenie norm obowiązującego go czasu pracy oraz zdefiniowanie pojęcia czasu.
Kodeks pracy definiuje czas pracy jako czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy².
W judykaturze prezentowane jest jednolite stanowisko odnośnie wliczania do czasu pracy pracownika czasu odbytej przez niego podróży. W wyroku z dnia 30 września 1976 roku³ Sąd Najwyższy stwierdził, iż pracownikowi, którego praca polega, zgodnie z przydzielonym mu zakresem czynności - m.in. na pobieraniu poza stałym miejscem pracy prób wody w przemysłowych zakładach i rzekach do sprawdzenia w zakładowym laboratorium stopnia ich zanieczyszczenia, należy wliczać do czasu pracy także czas podróży z zakładu pracy do miejsca wykonywania czynności i z powrotem oraz czas pomiędzy miejscami wykonywania pracy. Sąd wskazał, iż w tym czasie pracownik pozostaje do dyspozycji pracodawcy. Podobne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 maja 1978 roku⁴, w którym wskazał, iż wszelkie przejazdy pracownika, wykonującego pracę w terenie, z miejsca zakwaterowania do miejsca pracy i z powrotem są objęte czasem pracy, pozostaje on bowiem w czasie tych przejazdów w dyspozycji pracodawcy.
Przytoczone wyżej rozważania Sądu Najwyższego prowadzą do wniosku, że w analizowanym przypadku czasem pracy M. G.  jest łączny czas dojazdu do miejsca prezentacji, prezentacji towarów i powrotu do siedziby B. W czasie przejazdów pracownik ten pozostaje bowiem w dyspozycji B.
Do takiej samej konkluzji prowadzi rozważenie charakteru podróży służbowej M. G. Zgodnie z przepisami kodeksu pracy podróżą służbową jest wykonywanie zadania określonego przez pracodawcę poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy, lub poza miejscowością, w której znajduje się stałe miejsce pracy pracownika, w terminie i miejscu określonym w poleceniu wyjazdu służbowego, z tym że w przypadku krajowej podróży służbowej miejsce wykonywania zleconego zadania znajdować się ma na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w przypadku podróży zagranicznej zaś - poza jej granicami. Na gruncie obowiązujących przepisów prawa pracy wyróżnić można dwa rodzaje podróży służbowych: typowe i nietypowe. Z typową podróżą służbową mamy do czynienia wówczas, gdy pracownik jest zatrudniony w stałym miejscu pracy, a jego wyjazdy poza miejscowość stałego miejsca pracy mają charakter incydentalny, z podróżą nietypową zaś mamy do czynienia wówczas, gdy charakter umówionej pracy jest tego typu, że pracownik stale przebywa w terenie, zmieniając miejsce wykonywania czynności pracowniczych. Przy nietypowej podróży służbowej zasadą jest, iż cały czas jej trwania, włącznie z przejazdem z jednego miejsca wykonywania czynności pracowniczych do innego miejsca, powinien być wliczany do czasu pracy⁵.

Zlecający opinię nie wskazał jednoznacznie, jakie normy czasu pracy obowiązują M. G., z informacji, że projektowany czas pracy tego pracownika wynosić będzie od 9 do 11 godzin wynika jednak, że obowiązuje go podstawowy czas pracy, który nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy⁶. Uwzględniając zaprezentowaną powyżej definicję pracy w godzinach nadliczbowych, należy stwierdzić, że M. G. pracując ponad ustaloną dzienną normę 8 godzin pracy na dobę, wykonywać będzie pracę w godzinach nadliczbowych.

Przepisy Kodeksu pracy dotyczące czasu pracy pracownika, w tym pracy w godzinach nadliczbowych mają charakter norm bezwzględnie obowiązujących, które nie mogą być zmieniane umową pomiędzy pracodawcą i pracownikiem. Niemożliwe jest zatem zawarcie przez spółkę B. z M. G. umowy regulującej wyliczanie nadgodzin tylko w odniesieniu do czasu przeprowadzonej przez tego pracownika prezentacji. Umowa o takiej treści prowadziłaby w istocie do odmiennego od kodeksowego rozumienia czasu pracy M. G.
Należy również podkreślić, że nawet w przypadku zawarcia takiej umowy jej postanowienia nie byłyby skuteczne. Postanowienia umowy z pracownikiem nie mogą bowiem być mniej korzystne dla pracownika niż przepisy Kodeksu pracy.
   
Zaznaczenia także wymaga, że wypłata pracownikowi dodatku za pracę w nadgodzinach nadliczbowych nie jest jedynym sposobem rozliczenia czasu pracy pracownika w godzinach nadliczbowych. W zamian za czas przepracowany w godzinach nadliczbowych pracodawca, na pisemny wniosek pracownika, może udzielić mu w tym samym wymiarze czasu wolnego od pracy. Udzielenie czasu wolnego w zamian za czas przepracowany w godzinach nadliczbowych może nastąpić także bez wniosku pracownika. Wówczas pracodawca udziela pracownikowi czasu wolnego od pracy, najpóźniej do końca okresu rozliczeniowego, w wymiarze o połowę wyższym niż liczba przepracowanych godzin nadliczbowych⁷.

V. Wnioski opinii:

1. Pracą w godzinach nadliczbowych jest praca wykonywana przez pracownika ponad obowiązujące go normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikająca z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy. Czasem pracy jest zaś czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy.

2. Gdy charakter umówionej pracy jest tego typu, że pracownik stale przebywa w terenie, zmieniając miejsce wykonywania czynności pracowniczych, do czasu pracy pracownika wlicza się czas trwania dojazdu pracownika do miejsca świadczenia pracy i czas powrotu.

3. Przepisy Kodeksu pracy dotyczące czasu pracy pracownika, w tym pracy w godzinach nadliczbowych, mają charakter norm bezwzględnie obowiązujących, które nie mogą być zmieniane umową pomiędzy pracodawcą i pracownikiem. Niemożliwe jest zatem zawarcie przez pracodawcę i pracownika umowy regulującej odmiennie kwestię obliczania nadgodzin np. poprzez ustalenie, że nadgodziny obliczane są tylko w odniesieniu do części czasu pracy pracownika.

4. W przypadku zawarcia przez pracodawcę i pracownika umowy ustalającej, że nadgodziny pracownika obliczane są tylko w odniesieniu do części jego czasu pracy, postanowienia takiej umowy nie będą skuteczne. Postanowienia umowy z pracownikiem nie mogą bowiem być mniej korzystne dla pracownika niż przepisy Kodeksu pracy.

Opinię tę wydałem z całą sumiennością i starannością, kierując się swoją najlepszą wiedzą.


/adwokat Tomasz Grzybkowski, adwokat Tomasz Guzek/ 

Przypisy:

¹ Art. 151.  § 1. Praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy, stanowi pracę w godzinach nadliczbowych.
² Art. 128.  § 1. Czasem pracy jest czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy.
³ I PR 115/76, OSPiKA 1978, z. 2, poz. 19
⁴ I PR 31/78, OSPiKA 1979, z. 11, poz. 191
⁵ K. Rączka w Prawo pracy. Komentarz, Warszawa 1997-2005 Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis
⁶ Art. 129.  § 1. Czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy.
⁷ Art. 151².  § 1. W zamian za czas przepracowany w godzinach nadliczbowych pracodawca, na pisemny wniosek pracownika, może udzielić mu w tym samym wymiarze czasu wolnego od pracy.
§ 2. Udzielenie czasu wolnego w zamian za czas przepracowany w godzinach nadliczbowych może nastąpić także bez wniosku pracownika. W takim przypadku pracodawca udziela czasu wolnego od pracy, najpóźniej do końca okresu rozliczeniowego, w wymiarze o połowę wyższym niż liczba przepracowanych godzin nadliczbowych, jednakże nie może to spowodować obniżenia wynagrodzenia należnego pracownikowi za pełny miesięczny wymiar czasu pracy.
§ 3. W przypadkach określonych w § 1 i 2 pracownikowi nie przysługuje dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych.

Materiał archiwalny oparty o przepisy prawa obowiązujące w dniu jego sporządzenia. Adwokacka Spółka Partnerska Grzybkowski Guzek Jackowski nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystywane treści.