Brak w opinii biegłego

Poznań, dnia … roku

w sprawie oskarżonej:

M. W.

Sygn. akt III K 000/00/00

Termin: 00 września 2009 roku, godzina 000

III Wydział Karny

Sądu Okręgowego

w Poznaniu

W imieniu oskarżonej M. W., działając jako jej obrońca ustanowiony z urzędu w tej sprawie, wnoszę o:

- przeprowadzenie dowodu z ustnej uzupełniającej opinii biegłego …………….na okoliczność ustalenia:

1. czy cechy wspólne grafizmu stwierdzono co do wszystkich zjawisk graficznych wskazanych w metodyce badań, ze szczególnym uwzględnieniem:

- topografii pisma (rozmieszczenia zapisów na podłożu oraz ich ułożenia względem linimentu nadruku),
- formowania i kierunku orientacji adiustacji wstępnych i końcowych,

- siły docisku środka pisarskiego do podłoża,

- ozdobników i uproszczeń,

- struktury pisma (z uwzględnieniem wartości mierzalnych oraz zależności geometrycznych)

2. co do jakiej części zjawisk graficznych, wymienionych w metodyce badań, koniecznym jest stwierdzenie cech wspólnych grafizmu, tak by było to wystarczające do przyjęcia, iż dana osoba nakreśliła badane zapisy ręczne,

3. przydatności do sporządzenia przedmiotowej opinii, w zakresie wskazanym w tezie dowodowej Sądu, badań w zakresie następujących zjawisk graficznych:

- wiązania liter w ciągi,

- płynności liter, ze szczególnym uwzględnieniem charakteru drżenia, jego braku, retuszu celowego i mimowolnego,
- budowy pojedynczych znaków, ze szczególnym uwzględnieniem punktów rozpoczęcia kreślenia i zakończenia oraz przebiegu linii pomiędzy tymi punktami,

- odmiany liter, z uwzględnieniem ich liczby oraz jakości stosowanych odmian,

- następstwa znaków, z uwzględnieniem uzupełnienia znaków elementami diakrytycznymi.

oraz ustalenia dlaczego biegły w swoich badaniach powyższych zjawisk graficznych nie badał.

ewentualnie wnoszę o:

przeprowadzenie dowodu z dodatkowej opinii biegłego grafologa, na okoliczność ustalenia czy zapisy ręczne, z wyłączeniem podpisów, znajdujące się w rubrykach „Pracodawca”, „Część II – Informacji o zatrudnieniu – wypełnia Pracodawca” i „Część III – Oświadczenie Pracodawcy-wypełnia Pracodawca na dowodowej informacji o zatrudnieniu, wystawionej na nazwisko S. W., z dnia …., zostały nakreślone przez M.W. i to przy uwzględnieniu zarzutów stawianych obecnej opinii w punktach 1 – 3 petitum niniejszego pisma.

Uzasadnienie

Biegły grafolog w opinii z dnia … 2007r. stwierdził m.in., iż zapisy ręczne, z wyłączeniem podpisów, znajdujące się w rubrykach „Pracodawca”, „Część II – Informacji o zatrudnieniu – wypełnia Pracodawca” i „Część III – Oświadczenie Pracodawcy – wypełnia Pracodawca na dowodowej informacji o zatrudnieniu, wystawionej na nazwisko S. W., z dnia …, zostały nakreślone przez M. W.
Powyższy wniosek opinii jest błędny.

I.
a.
/metodyka badań/

Biegły przy sporządzaniu opinii posłużył się metodą graficzno-porównawczą oraz metodami pomiarowymi.
Posługując się tą metodą, na wstępie dokonuje się oceny całości materiału zakwestionowanego jak i porównawczego z punktu widzenia jego naturalności, spontaniczności, ilości oraz z punktu widzenia różnic czasowych, jakie mogą istnieć w sporządzeniu tego materiału. Następnym etapem jest przeprowadzenie analizy oceny wcześniej wymienionych właściwości graficznych, czy są one zbieżne czy też nie¹.

Z treści opinii wynika, iż w celu ustalenia okoliczności wskazanych w tezie dowodowej Sądu, ocenie poddano następujące zjawiska graficzne:

- klasę pisma (stopień opanowania sztuki pisarskiej, wyrobienie i estetyka pisma)

- topografię pisma (rozmieszczenie zapisów i podpisów na podłożu, ułożenie ich względem linimentu nadruku),

- strukturę pisma (wartości mierzalne i zależności geometryczne),

- impuls pisma (ilość znaków bądź ich zespołów kreślona bez oderwania środka pisarskiego od podłoża),

- budowa liter i cyfr (z uwzględnieniem ich odmian oraz wariantów),

- formowanie i kierunek orientacji adjustacji,

- siła docisku środka pisarskiego na podłoże,

- kierunek cieniowania,

- rytm i rozpęd pisma,

- ozdobniki i uproszczenia.

Biegły wskazał nadto, iż dopiero rozpatrzenie i analiza całości wyżej wymienionych cech dała podstawę do ustalenia kierunku przeprowadzenia opinii oraz w efekcie tego sformułowania wniosków końcowych. Powyższe wskazuje, iż wszystkie zjawiska graficzne, o których mowa wyżej zostały poddane wnikliwej ocenie w każdym przypadku i wobec każdej osoby wskazanej w tezie dowodowej Sądu.
Nie znajduje to potwierdzenia w treści przebiegu szczegółowych badań porównawczych. Do znacznej części z opisanych powyżej zjawisk graficznych biegły w ogóle się nie odnosi, w związku z czym utrudniona jest ocena tak sporządzonej opinii oraz wniosków sformułowanych na jej podstawie.

b.
/zakres stwierdzonych cech wspólnych grafizmu, oraz braki w tym zakresie/

Przy ocenie materiału zgromadzonego w sprawie M. W., biegły wskazał na następujące cechy wspólne grafizmu², które dotyczą:

- klasy pisma,

- typu stosowanego liternictwa,

- tempa kreślenia,

- kąta pochylenia,

- proporcji wielkości liter,

- stopnia zwarcia zapisów,

- cieniowania,

- impulsu.

Odnosząc metodykę pracy, wskazaną przez biegłego na wstępie opinii, do szczegółowych badań porównawczych wskazanych w dalszej jej części stwierdzić należy, iż co do następujących zjawisk graficznych, tj:

- topografii pisma, ze szczególnych uwzględnieniem rozmieszczenia zapisów na podłożu oraz ich ułożenia względem linimentu nadruku,

- formowania i kierunku orientacji adiustacji wstępnych i końcowych,

- siły docisku środka pisarskiego do podłoża,

- ozdobników i uproszczeń,

- struktury pisma, ze szczególnym uwzględnieniem wartości mierzalnych oraz zależności geometrycznych
brak jest jakiegokolwiek odniesienia w treści opinii, mimo iż biegły wyraźnie zaznaczył, w części poświęconej metodyce pracy, że powyższe zjawiska graficzne były poddane wnikliwej analizie w każdym z przedmiotowych przypadków. Co więcej, dopiero tak przeprowadzone badania pozwalają do określenia kierunku dalszego opiniowania, a w konsekwencji do sformułowania wniosków końcowych opinii.
Na skutek braku odniesienia się do badań w tym zakresie, nie wiadomo czy biegły w ogóle je przeprowadził czy też nie. Logika i zasady doświadczenia życiowego nakazują przyjąć, iż jeśliby przyjąć, że badania w tym zakresie zostały wykonane, to domniemywać należy, iż w tym zakresie nie stwierdzono cech wspólnych grafizmu. W takim zaś przypadku nie sposób ustalić, iż wynik negatywny cech wspólnych grafizmu, odnośnie połowy z badanych zjawisk graficznych, pozwala na sformułowanie wniosku, że zapisy ręczne, jak w tezie dowodowej Sądu, zostały nakreślone przez moją mandantkę.
Stanowczo w tym miejscu zaznaczyć należy, iż Sąd zlecił opracowanie opinii biegłemu z zakresu badania pisma w celu ułatwienia rozeznania i zrozumienia przedmiotowego zagadnienia przez Sąd. W takim przypadku nie może być mowy o uzupełnianiu jej treści w wyniku wykładni, czy też stosowania domniemań. Zarówno Sąd, jak i strony postępowania nie są specjalistami biegłymi w dziedzinie pismoznawstwa. Sytuacja więc w której strony czy też Sąd, na skutek ogólnikowości bądź niekompletności opinii, zmuszone są do próby ustalenia, jakie czynności zostały przez biegłego wykonane, a jakie nie, oraz czy przeprowadzenie innych czynności byłoby również wskazane, jest niedopuszczalna.

c.
/inne zjawiska graficzne/

Ponadto, warto zwrócić uwagę na fakt, iż poza wskazanymi przez biegłego zjawiskami graficznymi, określonymi w metodyce badań, analiza materiału winna się również sprowadzać do badania następujących zjawisk³:

- wiązania liter w ciągi,

- płynności liter, ze szczególnym uwzględnieniem charakteru drżenia, jego braku, retuszu celowego i mimowolnego,
- budowy pojedynczych znaków, ze szczególnym uwzględnieniem punktów rozpoczęcia kreślenia i zakończenia oraz przebiegu linii pomiędzy tymi punktami,

- odmiany liter, z uwzględnieniem ich liczby oraz jakości odmian,

- następstwa znaków, z uwzględnieniem uzupełniania znaków elementami diakrytycznymi.

Biegły w ogóle nie badał zgromadzonego materiału pod kątem powyżej opisanych zjawisk graficznych.
Ekspertyza pismoznawcza należy do tzw. trudnych ekspertyz kryminalistycznych. W związku z faktem, iż w wyniku fluktuacji i personalizacji pismo uzyskuje własny obraz, na który składa się bardzo wiele drobnych właściwości graficznych, szczególną uwagę przy opracowywaniu opinii grafologicznej należy zwrócić na szczegółową analizę zbieżności bądź też rozbieżności między materiałem dowodowym a materiałem porównawczym. Badania te winny być przeprowadzone w możliwie dokładny i wnikliwy sposób, z uwzględnieniem wszelkich możliwych zjawisk graficznych.

Waloru tego nie można przypisać przedmiotowej opinii.

Badania w niniejszej sprawie winny być przeprowadzone ze szczególną dbałością o szczegóły jeszcze z jednego powodu. Mianowicie warto zauważyć, iż zgodnie z utrwalonym stanowiskiem nauki, najlepszym wzorem pisma jest tzw. pismo bezwpływowe tzn. wykonane dla innych osób, a nie na polecenie właściwych organów. W przedmiotowej sprawie materiałem porównawczym jest pismo wpływowe, tzn. pobrane na polecenie organu, które dodatkowo utrudnia analizę pod kątem ustalenia czy dane zapiski ręczne zostały nakreślone przez wskazaną osobę.

Powyżej podniesione okoliczności wskazują na fakt, iż opracowanie opinii w niniejszej sprawie nie należało do zadań łatwych i rutynowych. Dopiero przeprowadzenie badań zgodnie z wyżej określonymi regułami, przy zbadaniu możliwie wielu zjawisk graficznych, doprowadzić mogło do sporządzenia opinii zupełnej i jasnej, rozstrzygającej zagadnienie przedstawione do zbadania przez Sąd.
Skarżonej opinii powyższych walorów jednak przypisać nie można.

II.
/wymogi stawiane opinii biegłego/

Opinia biegłego ma na celu ułatwienie sądowi rozeznanie i zrozumienie dziedziny rozstrzyganej kwestii. Opinia taka podlega ocenie na podstawie art. 233 kpc. W tym zakresie koniczna jest jej kontrola z punktu widzenia zasad logicznego rozumowania, wymagań doświadczenia życiowego jak i źródeł poznania celem weryfikacji poprawności poszczególnych elementów składających się na trafność jej wniosków końcowych⁴.

Jeżeli występuje rozbieżność, niezupełność lub niejasność opinii, a materiał dowodowy nie daje podstawy do oparcia się wyłącznie na opinii jednego biegłego, sąd powinien przez łączne zbadanie stanowiska biegłych wyjaśnić zachodzące w ich opiniach sprzeczności bądź też zażądać dodatkowej opinii innych biegłych⁵.

Opinia wydana w przedmiotowej sprawie nie spełnia powyższych wymogów.
Wniosek końcowy opinii biegłego, dotyczący M.W., w zakresie, w jakim uznaje on, iż zapisy ręczne z wyłączeniem podpisów, znajdujące się w rubrykach „Pracodawca”, „Część II – Informacji o zatrudnieniu – wypełnia Pracodawca” i „Część III – Oświadczenie Pracodawcy – wypełnia Pracodawca na dowodowej informacji o zatrudnieniu, wystawionej na nazwisko S. W., z dnia … został sformułowany mimo iż:

- cechy wspólne grafizmu stwierdzono tylko w niespełna połowie badanych zjawisk graficznych,
- biegły w ogóle nie odniósł się do części z nich, określonych w punkcie I b niniejszego pisma,
- zaś w metodyce pracy pominięto zjawiska graficzne, które również winny być przedmiotem badania w sytuacjach taka jak w niniejszej sprawie.

Powyższe powoduje, iż przedmiotowa opinia jest niezupełna i niekompletna, i jako taka winna być w niezbędnym zakresie uzupełniona.

(adwokat Tomasz Grzybkowski)

Załączniki:
2 odpisy pisma

Przypisy:
¹ J.Widacki Kryminalistyka, wyd. CH BECK Warszawa 1999, s. 212 i nast.

² Str. 6 opinii

³ J.Widacki Kryminalistyka, wyd. CH BECK Warszawa 1999, s. 210.

⁴ Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 3 listopada 1976 roku, IV CR 481/76, OSNCP 1977/5-6/102; orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 12 listopada 1970 roku, I PR 350/69, Biul. Sądu Najwyższego 1971/1/9.
⁵ Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 18 czerwca 1952 roku, C 1108/51, NP 1953/10.93; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 1973 roku, I CR 271/73; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 1974 roku, II CR 817/73; uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 30 listopada 1999 roku, II UKN 220/99, OSNP 2001/6/204; uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 2000 roku, II UKN 399/99, OSNP 2001/15/497; uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 2002 roku, II UKN 112/01, OSNP 2003/23/580.

Materiał archiwalny oparty o przepisy prawa obowiązujące w dniu jego sporządzenia. Adwokacka Spółka Partnerska Grzybkowski Guzek Jackowski nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystywane treści.